De gouden troon van BV Zorg

Om de waarheid beter te begrijpen moeten we beginnen bij de organisatie Xonar. Bij deze organisatie, die verantwoordelijk is voor het MKD, is het minimaal jaarlijks verlies van één miljoen de norm. Ondertussen heeft de verliesdraaiende organisatie aandelen in de al-net-zo-financieel-ongezonde-organisatie JENS. Dit alles verzwakt hun positie zodanig dat de Jeugdzorg Autoriteit alarm heeft geslagen.

Er moest een herstelplan komen om de nodige zorg te blijven aanbieden. Xonar regelde voor zo’n 750.000 euro een extern bureau en voor 350.000 euro een interim bestuurder. Dat herstelplan is eind 2022 in werking getreden. Voor het zomerreces van 2023 is dit gedeeld met de gemeenteraad van Maastricht, maar dan wel in geheimhouding. Dat mag: Xonar is een private zorginstelling en daar horen privileges bij. 

De vier belangrijkste punten op rij (die inmiddels niet meer onder de geheimhouding vallen):

1. Xonar zou begin 2023 niet-winstgevende non-core producten afstoten. In normale-mensen-Nederlands betekent dat: het Medisch Kinderdagverblijf moest sluiten.
2. Xonar gaat gedurende 2023 en 2024 fuseren met een andere partij.
3. De 16 gemeenten die zorg afnemen van Xonar doneren samen 8 miljoen euro, de gemeente Maastricht doet met 1,5 miljoen daaraan mee.
4. Omdat een overgroot deel van de problemen ontstaan zijn door mismanagement van Xonar, zou er een reorganisatie plaatsvinden.

Xonar heeft samen met de Jeugdzorg Autoriteit besloten de MKD’s te sluiten. De gemeente heeft hier geen invloed op.

Wel moet de gemeente Maastricht 1,5 miljoen euro publiek geld bijdragen aan een herstelplan van Xonar dat het publiek niet mag zien, omdat het onder geheimhouding valt. 

Volt dacht in het begin van de behandeling van dit dossier nog van alles hierin te kunnen controleren. Zijn wij niet de politiek? Wij moeten hier toch wat mee kunnen? Het korte antwoord is nee. Wij kunnen niets anders dan de beurs te trekken. Maar, je bent hier natuurlijk voor het lange antwoord:

Die geheimhouding van Xonar is vanuit de landelijke wetgeving geregeld. Een bedrijf, of dat nu snackbedrijf Mora of zorgaanbieder Xonar is, mag zich beroepen op de marktwerking om gevoelige bedrijfsinformatie geheim te houden. Daar zijn een paar problemen mee verbonden. Ten eerste wordt alle zorg hier in Nederland uitgevoerd door bedrijven en ten tweede is Limburg één grote grensregio. Daardoor is er al minder competitie op de Limburgse markt. In andere woorden: de Limburgse samenleving is voor een groot gedeelte afhankelijk van een aantal monopolistische bedrijven, die de zorgplicht van de overheid moeten uitvoeren.

Kortom: hoewel Xonar dezelfde bedrijfsprivileges heeft als een normaal bedrijf, zoals Mora, zijn de twee in werkelijkheid heel anders. De gemeente heeft een zorgplicht, waarvoor ze afhankelijk zijn van Xonar - een bedrijf dat te groot is, om zomaar failliet te gaan. Xonar weet dat: als zij failliet gaan, kan de gemeente de zorgplicht niet meer aanbieden. Daardoor weet Xonar dat ze de financiële grenzen kunnen opzoeken. De gemeente heeft geen frikandellenplicht en het is niet het einde van onze zorgstaat als Mora failliet gaat: dat Mora een bedrijfsgeheim heeft is dus hun goed recht, maar dat een zorgaanbieder dat heeft zorgt ervoor dat de politiek met de handen aan de vrije markt gebonden is. Daar vinden we wat van.

Concreet zitten we hier in Nederland in de unieke situatie dat de uitvoering van de zorg bij private bedrijven moet liggen, maar de verantwoordelijkheid van die zorg bij de gemeente ligt. Praktisch betekent het dat Maastricht absoluut geen nee kan verkopen tegen de 1,5 miljoen die Xonar opeist. Er kunnen ook geen voorwaarden aan gesteld worden, want Xonar mag die voorwaarden weigeren. We kunnen het bestuur van Xonar niet juridisch aansprakelijk stellen: er is nog nooit iemand aangeklaagd voor het slecht zijn in hun werk. Je kunt hoogstens ontslagen worden. Maar raad eens wie daar helemaal niks over te zeggen heeft? Juist: de gemeente.

Dat is de gouden troon van BV Zorg. De gemeentelijke zorgplicht houdt de gemeente onder schot van de landsadvocaat. Enige tegenstribbeling is genoeg om een juridisch conflict te ontketenen waar niemand baat bij heeft. Zeker niet de kinderen die afhankelijk zijn van de zorg van Xonar. 

En dat zit me dwars. Het gaat hier om zorg voor kwetsbare kinderen. Zorg dat door de ouders van die kinderen gewaardeerd werd. Een gegeven dat makkelijk door een bestuurder als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de gemeente gehouden kan worden. Maar dan komt er een moment dat de zorginstelling zonder geld komt te zitten, en zonder slag of stoot producten waar mensen afhankelijk van zijn begint te sluiten. Dan komen ze aankloppen bij de gemeente voor meer en dan kan de gemeente daar helemaal niks aan doen. Dat wordt betalen. Rinse and repeat.

Xonar gaat in de loop van 2023 en 2024 fuseren met de Mutsaersstichting tot de stichting Samen Jong Geheel. Op 8 september werd over de Mutsaersstichting geschreven door Follow the Money. Ook deze stichting is niet financieel gezond en laat een spoor van vernieling achter zich. De gemeente is voornemens een contract aan te gaan met Samen Jong Geheel. Dat contract wordt waarschijnlijk voor 10 jaar vastgezet. Dom, zou je kunnen zeggen. Dit is toch een enorm risico? Maar de echte vraag is: Heeft de gemeente keus? 

De marktwerking waar de Haagse neoliberalen jarenlang hun vingers bij konden aflikken, werkt niet. Het werkt niet in de rest van het land en het werkt niet in Limburg.

Volt pleit voor een radicaal nieuw zorgsysteem in heel Europa. Een zorgsysteem waar mensen en niet de markt voorop staat. En het liefst een systeem waar men de vrijheid heeft om te gaan naar zorgverleners in Riemst, Visé of Aachen.

Ons zorgsysteem moet eenvoudiger. Het moet er een zijn waar samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid de rode draad vormen. De prikkel om winst te maken, in combinatie met de neoliberale heiligheid van het private bedrijf, zet de politiek buiten spel. Daarom wil Volt naar een eenvoudiger en centraler zorgsysteem toe, dat uiteindelijk moet zorgen voor een Europese Gezondheidsunie - waarin niet concurrentie, winst en bedrijfsvoering centraal staan, maar kwaliteit wordt getoetst op basis van het tegemoetkomen van de wensen van patiënten en cliënten. Ook vanuit economisch standpunt is dit essentieel: de neoliberale bedrijfsvoering van de zorg is zodanig gericht op perverse financiële prikkels, dat die onnodig geld kost, geen inzicht biedt aan overheid en burger en mensen achtergesteld houdt die anders, met de juiste zorg, beter hadden kunnen participeren in onze samenleving.

Benieuwd hoe we dit willen vormgeven? Lees hier ons vernieuwde (concept) verkiezingsprogramma.