Gemeenten in Limburg kunnen veel leren van de ervaringen met het burgerberaad in Maastricht

De politiek heeft de mond vol van burgerparticipatie. Terecht, want veel inwoners voelen zich niet gehoord. Tegelijkertijd krijgen volksvertegenwoordigers steeds meer verantwoordelijkheden en zijn lokale fracties kleiner geworden, waardoor het nog moeilijker wordt om in de beperkte tijd die je hebt met inwoners in gesprek te gaan en écht naar ze te luisteren. Een pijnlijke constatering die zorgt voor steeds meer wrijving en wederzijds onbegrip, en minder vertrouwen in de politiek.

Goede voorbeelden
De wereld verandert, maar ons democratisch stelsel blijft hetzelfde. Het is dus tijd voor een herziening van het systeem. Geïnspireerd door goede voorbeelden van over de grens (Aken, Eupen, Brussel) kregen we het in 2022 in Maastricht voor elkaar om een pilot burgerberaad op te nemen in het lijstje met ambities van de coalitie. Dit werd bekrachtigd in het stadsakkoord.

Het instrument burgerberaad is relatief nieuw en poogt iets te doen aan de mismatch tussen enerzijds de wensen van de inwoners van een gemeente, en anderzijds de tijd en verantwoordelijkheden van de volksvertegenwoordigers aldaar. Een representatieve afspiegeling van de gemeente wordt betrokken bij een thema, geeft bindende adviezen en komt, met een chic woord, deliberatief tot besluitvorming. Met andere woorden: luisteren en elkaar begrijpen staan centraal en uit dit wederzijds begrip ontstaan gezamenlijke keuzes die de politiek moet overnemen.

Het burgerberaad is geen heilig huisje, en het is zeker geen doel an sich. Het uiteindelijke doel blijft verhoogd vertrouwen van burgers in de lokale politiek. Proefprojecten zijn er om van te leren, dus laten we dat doen. Deze maand is de uitgebreide evaluatie openbaar gemaakt. Dit rapport geeft alle handvatten om stapje voor stapje betere burgerberaden te organiseren. Om van doel naar middel te gaan kunnen gemeenten zoals Heerlen het volgende leren van Maastricht.

Onduidelijkheid
Wat moet er in het vervolg beter? Er heerst onduidelijkheid over het mandaat van het burgerberaad bij de deelnemers. Het is niet duidelijk hoe de adviezen uiteindelijk worden opgevolgd en wat ze ervan horen. Het onderwerp (de omgevingsvisie) was te breed. Hierdoor waren deelnemers niet tevreden over de diepgang van de gesprekken en de adviezen. Het burgerberaad was onzichtbaar voor inwoners. Waarom heeft de gemeente er in haar communicatie niet meer aandacht aan besteed?

Was het dan allemaal kommer en kwel? Nee. Er is genoeg om enthousiast over te zijn. De deelnemersgroep was daadwerkelijk representatief en niemand domineerde de discussie. Er liggen haalbare adviezen die Maastricht vooruit kunnen helpen. De deelnemers voelden zich gehoord, wat in de politieke context erg bijzonder is. Het is ook belangrijk dat de gemeente durft te experimenteren met het vernieuwen en verbeteren van burgerparticipatie.

Vertouwen
Het evaluatierapport is opbouwend kritisch, maar ons grootste doel is bereikt: het vertrouwen in de Maastrichtse politiek is onder de deelnemers explosief gestegen, van 29 procent naar 80 procent. Waarom horen we daar nu niemand over? We dagen iedereen uit om ons aan te tonen welk participatie-instrument in Limburg dat tot nu toe voor elkaar heeft gekregen.

Gooi er nog een paar Limburgse burgerberaden tegenaan: Heerlen neemt nu het voortouw, dus wanneer volgen Venlo, Sittard-Geleen, Leudal, en Gulpen-Wittem? Ook daar blijft essentieel: leer van elkaars processen. Alleen dan weten we over een paar jaar precies hoe het burgerberaad in Limburg een volwassen instituut kan zijn, en is Limburg koploper in de cijfers over het vertrouwen van inwoners in de lokale politiek.